Μάκης:η ιδεολογία του λαϊκού ήρωα

γράφει ο Θύμιος Παπανικολάου

Το δομικό βάθρο του λαϊκού μυθιστορήματος είναι το μανιχαϊκό σύμπαν όπου συγκρούονται δύο αντίθετες δράσεις: του καλού και του κακού. Το πραγματικό όμως στοιχείο του λαϊκού μυθιστορήματος που είναι η κοινωνία και οι δυστυχίες της «αιχμαλωτίζεται» από το φανταστικό στοιχείο που είναι η δράση του καλού και του κακού. Η ιδεολογία συνεπώς του λαϊκού ήρωα είναι η υποταγή της κοινωνίας στη γοητευτική εξουσία του ήρωα, η υποκατάσταση της κοινωνικής ενέργειας από τη φανταστική δράση του λαϊκού ήρωα.

Στο λαϊκό μυθιστόρημα η κοινωνία, παρά το γεγονός ότι αναστατώνεται, παραμένει διαρκώς σε ισορροπία. Ο λαός παραμένει αδρανής, δεν έχει καμιά δυνατότητα ενεργού συμμετοχής. Η σύγκρουση του καλού και του κακού περνάει πάνω από το λαό, είναι μια σύγκρουση που αφορά μόνο τους ήρωες. Οι πληβείοι, οι προλετάριοι, οι καταπιεσμένοι, οι αθώοι και όλοι όσοι υποφέρουν υφίστανται παθητικά τόσο την εγκληματική δραστηριότητα των καταχραστών όσο και τη διορθωτική δράση των ευεργετών-λαϊκών ηρώων. Δηλαδή απέναντι στους καταπιεσμένους, τους φτωχούς και τους αθώους βρίσκεται η εξουσία, είτε του καλού είτε του κακού.

Έτσι, ο λαϊκός ήρωας, μέσα στον οργασμό της αρετής του και της ναρκισσιστικής του έξαψης, επιβάλλει ένα πεπρωμένο μυστικοπάθειας που εμφανίζει τις κοινωνικές αντιφάσεις ως διακανονισμό λογαριασμών μεταξύ των δυνάμεων του καλού και του κακού.

Γίνεται σαφές ότι η ιδεολογία του λαϊκού ήρωα οδηγεί στον εφησυχασμό, τη μοιρολατρία, την πολιτική ύπνωση. Ο λαϊκός ήρωας προσφέρει στους κοινωνικά εξαθλιωμένους και στα θύματα της εκμετάλλευσης το ναρκωτικό χάπι της παρηγοριάς. Τους παρηγορεί με φανταστικές δραπετεύσεις και με εικόνες δικαιοσύνης που χειρίζονται άλλοι, έτσι ώστε να ξεχάσουν ότι στην πραγματικότητα η δικαιοσύνη τους έχει αφαιρεθεί. Το ατέλειωτο παρόν της κοινωνικής σήψης και εξαθλίωσης, του ανθρώπινου πόνου και της δυστυχίας «αντισταθμίζονται» από τη δραστηριότητα του λαϊκού ήρωα. Έτσι η φανταστική δραστηριότητα αντικαθιστά την παθητικότητα και το ανίσχυρο άτομο αναζητά τις λύσεις από τα χέρια της εξουσίας του ήρωα, βρίσκει δηλαδή παρηγοριά στο ονειρικό και φανταστικό…

Θύμιος Παπανικολάου στο Ρεσάλτο